Typhoid Fever

Mga Nilalaman

  1. Buod
  2. Kasaysayan
  3. Mga Sanhi
  4. Mga Sintomas
  5. Mga Salik sa Panganib
  6. Mga Komplikasyon
  7. Pag-Iwas
  8. Sanggunian:

Buod

Ang typhoid fever ay isang uri ng impeksyon na sanhi ng Salmonella typhi bacteria. Kadalasang nakukuha ito sa pagkain ng kontaminadong pagkain o kaya naman ay pag-inom ng kontaminadong tubig. Kapag naapektuhan ng sakit na ito, ang pasyente ay makararanas ng mga sintomas, gaya ng lagnat, pananakit ng ulo, pagsusuka, kawalan ng gana sa pagkain, at pagtitibi o pagtatae.

Magkaiba ang sakit na typhoid fever at typhus fever (tipus). Gaya ng nabanggit noong una, ang sakit na typhoid fever ay sanhi ng Salmonella typhi bacteria. Ang tipus naman ay sanhi ng Rickettsial bacteria at nakukuha ito sa pamamagitan mga kagat ng kuto, pulgas, surot, o garapata.

Upang malunasan ang typhoid fever, kailangang sumailalim ang pasyente sa isang antibiotic treatment na maaaring abutin ng 7 hanggang 14 na araw. Sa mga malulubhang kaso ng sakit na ito, maaaring dalhin at manatili ang pasyente sa ospital.

Kasaysayan

Noon pa man ay nananalasa na ang sakit na typhoid fever sa iba’t ibang mga panig ng mundo. Bagama’t mas laganap ito ngayon sa mas mahihirap na bansa, ilan sa mga unang naitalang kaso nito ay naganap sa Inglatera. Napansin ni William Budd, isang Ingles na doktor, na may nagaganap na typhoid outbreak sa kalapit-bayan ng Welsh sa Cowbridge noong taong 1853. Ang 8 pasyente na nagpakonsulta ay nanggaling sa mga pagtitipon at nakainom ng kontaminadong lemonade o inumin na ang pinagkuhanan na tubig ay malapit sa isang septic tank. Dahil dito, naghinala si Dr. Budd na ang tubig ay kontaminado at nagtataglay ng mga mikrobyo. Sa kasamaang palad, ang mga pasyenteng nagkaroon ng typhoid fever ay namatay.

Isa rin sa mga tanyag na kaso ng typhoid fever ay ang tungkol kay “Typhoid Mary.” Dahil kay Mary Mallon, isang Irish cook, nagkaroon ng typhoid outbreak sa Estados Unidos noong taong 1907. Si Mallon ay carrier ng bacteria na sanhi ng typhoid fever, subalit wala siyang pinapakitang mga sintomas. Dahil naghahanda at nagluluto siya ng mga pagkain, 53 katao ang nahawaan at 3 ang namatay. Tinagurian siyang “Typhoid Mary” ng media noong panahong iyon.  

Mga Sanhi

Image Source: www.freepik.com

Ang pangunahing sanhi ng typhoid fever ay ang Salmonella typhi bacteria. Naiiba ang strain ng bacteria na ito sa Salmonella bacteria na nagdudulot ng pagkalason sa pagkain o food poisoning. Ang Salmonella typhi ay maaaring makuha sa pamamagitan ng mga sumusunod:

  • Pag-inom ng kontaminadong tubig
  • Pagkain ng kontaminadong pagkain

Nagiging kontaminado ang tubig o pagkain kapag ang mga ito ay nahaluan ng dumi ng infected na tao. Maaaring maipasa ito sa pamamagitan ng simpleng paghahanda ng pagkain ng infected na tao na hindi naghuhugas nang maayos ng mga kamay. O kaya naman ay kapag ginawang palikuran ng mga infected na tao ang mga ilog o sapa na pinagkukuhanan ng inuming tubig.

Mga Sintomas

Image Source: unsplash.com

Ang mga sintomas ng typhoid fever ay karaniwang nararamdaman sa loob ng 1 o 2 linggo pagkatapos malantad sa Salmonella typhi bacteria. Batay sa tindi ng kondisyon, maaaring maranasan ang sumusunod na mga sintomas:

  • Lagnat na umaabot sa 39.4 hanggang 40° Celsius
  • Pananakit ng ulo at katawan
  • Pagsusuka
  • Kawalan ng gana sa pagkain
  • Pagtitibi o pagtatae
  • Panghihina o pagkapagod
  • Ubo
  • Pananakit ng tiyan

Kung ang pasyente ay hindi pa rin nagagamot, ang mga sintomas ay maaaring lumubha at madagdagan, gaya ng mga sumusunod:

  • Pagdedeliryo
  • Pagtirik ng mga mata dahil sa sobrang taas ng lagnat
  • Hirap sa pagkilos
  • Pagdurugo ng mga bituka

Mga Salik sa Panganib

Ang typhoid fever ay laganap sa buong mundo at ang kahit na sinuman ay maaaring maapektuhan nito. Subalit mas mataas ang posibilidad na magkaroon nito dahil sa mga sumusunod:

  • Paninirahan sa mga endemic area, gaya ng India, Timog-Silangang Asya, Aprika, at Timog Amerika
  • Pagtratrabaho o paglalakbay sa mga endemic area
  • Pagiging clinical microbiologist na nananaliksik tungkol sa Salmonella typhi bacteria
  • Pagiging nars, doktor, at iba pang kawani ng ospital na nangangalaga ng pasyente na may typhoid fever
  • Pagkakaroon ng limitadong pinagkukunan ng malinas na tubig

Mga Komplikasyon

Ang typhoid fever ay madaling gamutin. Subalit kung hindi ito agad malalapatan ng lunas, maaari itong magresulta sa mga sumusunod na komplikasyon:

  • Intestinal bleeding o pagdurugo ng mga bituka
  • Intestinal perforation o pagkabiyak o pagkakabutas ng mga bituka

Ang mga kondisyong ito ang dalawang pangunahing komplikasyon ng typhoid fever at malulunasan lamang ang mga ito sa pamamagitan ng operasyon. Bukod sa mga ito, maaari ring magkaroon ng sumusunod na komplikasyon ang pasyente:

  • Myocarditis o paglaki ng kalamnan ng puso
  • Endocarditis o impeksyon sa mga lining ng puso at mga valve nito
  • Pulmonya
  • Pancreatitis o impeksyon sa lapay
  • Impeksyon sa mga bato at pantog
  • Meningitis o impeksyon sa utak
  • Pagkakaroon ng sakit sa utak, tulad ng pagdedeliryo

Pag-Iwas

Image Source: www.nbcnews.com

Upang makaiwas sa pagkakaroon ng typhoid fever, kailangang siguraduhin na malinis ang tubig o pagkain na iniinom o kinakain. Bukod dito, makatutulong din ang pagpapanatili ng malinis na pangangatawan. Upang makamtan ang mga ito, maaaring gawin ang mga sumusunod na hakbang:

  • Madalas na paghuhugas ng mga kamay. Ang mga mikrobyo ay hindi nakikita ng mga mata, kaya kahit mukhang malinis ang mga kamay, maaaring nakadikit sa mga ito ang mga salmonella typhi bacteria na sanhi ng typhoid fever. Upang mabawasan ang posibilidad na maipasa-pasa ang bacteria, ugaliing maghugas ng mga kamay sa tuwing maghahanda ng mga pagkain, at bago at pagkatapos kumain. Mainam ding maghugas ng mga kamay pagkatapos gumamit ng banyo, pagkatapos humawak ng mga hayop, o kaya naman ay pagkatapos maglaro at humawak ng kung anu-ano. Gumamit ng sabon at tubig kapag maghuhugas ng mga kamay at hindi tubig lamang. Kung walang sabon at tubig, maaari munang gumamit ng alcohol o sanitizer.
  • Pagpapakulo ng tubig. Kung ang kadalasang inuming tubig ay tubig-gripo, salain at pakuluin muna ito upang matanggal ang mga dumi at mapatay ang mga bacteria. Kung maaari, ang inumin na tubig ay mga galing sa distilled water station o mineral water sapagkat nakatitiyak na malinis ang tubig mula rito.
  • Wastong pagluluto ng pagkain. Ang mga bacteria ay karaniwang namamatay sa init kaya naman kung sa paghahanda ng pagkain, siguraduhin na walang matitirang hilaw na bahagi at lutuin ito nang wasto. Iwasan ang pagkain ng mga hilaw na pagkain sapagkat mas marami itong bacteria kahit na hinugasan ito nang mabuti gamit ang tubig.
  • Pag-iwas sa pagkain ng mga street food. Kadalasang nagkakaroon ng typhoid fever dahil sa pagkain ng mga street food. Bukod sa lantad ang mga street food sa mga dumi at usok ng lansangan, maraming tao ang nakahahawak sa mga pagkaing ito.
  • Pagpapanatiling malinis ng bahay. Upang hindi pamahayan ng bacteria ang bahay, regular na linisin ito lalo na ang kusina at banyo. Gumamit ng mga disinfectant cleaning solution upang tiyak na mapatay ang mga mikrobyo.

Sanggunian: