Tigdas (Measles)

Mga Nilalaman

  1. Buod
  2. Kasaysayan
  3. Mga Uri
  4. Mga Sanhi
  5. Sintomas
  6. Mga Salik sa Panganib
  7. Pag-Iwas
  8. Sanggunian

Buod

Ang isa sa mga pinaka-nakahahawang sakit sa mga bansang nasa tropikal na lugar o paunlad pa lamang ay ang tigdas (measles). Ito ay dulot ng rubeola virus.

Nahahawa ang sinumang hindi protektado laban sa sakit na ito sa pamamagitan ng pagpasok ng virus sa ilong, mga mata, o bibig ng hanging may taglay na rubeola virus. Nagkakaroon din ang tao nito sa pamamagitan ng paghipo sa mga bagay na mayroong rubeola virus at pagkatapos ay idinadampi ang mga kamay sa mga mata, sa ilong, o bibig.

Ang mga sintomas ng tigdas ay pagkakaroon ng mataas na lagnat, pananakit ng mga kasu-kasuan, pamamantal, pag-ubo, pagbahing, pagluluha, maging ang pagkahilo.

Sa ngayon ay wala pang lunas sa sakit na tigdas. Subalit, maaari itong maiwasan sa pamamagitan ng bakuna na napatunayang may 97% na bisa sa paglaban sa sakit na ito.

Kasaysayan

Tinatayang ang tigdas bilang sakit ng mga tao ay unang naitala noong mga 500 A.D. Ang Persian na manggagamot naman na si Rhazes ang unang nagsalarawan sa tigdas. Siya rin ang nagbigay ng paliwanag ukol sa pagkakaiba nito sa smallpox at bulutong sa pagitan ng mga taong 860 at 932. Si Rhazes ang naglathala ng “The Book of Smallpox and Measles.”

Sa pag-unlad ng mga bansa at lungsod sa Europa, nagsimula na ang lalong pagkalat ng sakit na ito.

Ang sakit na tigdas ay laging nasa mga komunidad. Dahil dito, maraming mga tao ang nagkaroon ng natural na panlaban sa sakit na ito. Subalit, sa mga lugar kung saan ang mga nakararami ay hindi pa nagkakaroon ng virus na sanhi ng tigdas, nagiging malubha ang resulta ng pagkalat nito.

Sa katunayan, noong 1529 ay may halos 70% ng mga katutubo sa Cuba na nakaligtas sa smallpox ang namatay dahil sa sakit na tigdas. Pagkaraan lamang ng dalawang taon, napakarami ng mga namatay sa tigdas sa mga bansang Mexico, Honduras, maging sa mga lugar sa Gitnang Amerika at sa mga sakop ng katutubong sibilisasyong ng mga Inca.

Sa ngayon, may 21 na mga strain na ng virus ng tigdas ang natuklasan. Sa pagitan ng mga taong 1855 at 2005,  at may mga 200 na milyong mga tao sa buong mundo ang namatay. Tinatayang may pito hanggang walong milyong mga bata ang namamatay sa tigdas taun-taon bago natuklasan ang bakuna laban dito.

Noon lamang 1963 nagkaroon ng matagumpay na bakuna na panlaban sa sakit na ito. Napakabisa ng mga bakuna na nalikha para sa sakit na ito. Sa katunayan, nawala na ang tigdas sa Estados Unidos noong 2000. Subalit, dahil sa paglaganap ng mga anti-vaxxer at sa pag-unlad ng pandaigdigang turismo ay unti-unti itong bumabalik sa nasabing bansa at sa iba pang mga lugar kung saan ay nawala na ang sakit na ito.

Mga Uri

Ang tigdas ay may dalawang pangunahing uri. Maaaring magkakahawig ang ilang mga sintomas ng dalawang uri na ito, subalit magkakaiba sila.

  • Red measles. Kapag pinag-uusapan ang sakit na tigdas, ang red measles ang karaniwang tinutukoy. Tinatawag din itong “hard measles.” Ang tigdas na ito ay dulot ng rubeola virus. Kapag lumala, maaari itong magdulot ng komplikasyon, kagaya ng impeksyon sa tenga, pulmonya, o pamamaga ng utak (encephalitis).
  • German measles. Ang German measles ay dulot naman ng rubella virus. Tinatawag din itong “tatlong araw na tigdas” at mas banayad kaysa sa karaniwang tigdas. Subalit, dapat malamang ang sakit na ito ay maaaring magdulot ng iba pang mga kondisyon sa mga sanggol ng mga buntis na mayroon nito.

Mga Sanhi

Ang tigdas ay lubhang nakahahawa. Ito ay dulot ng rubeola virus na dumarami sa loob ng ilong o kaya ay sa lalamunan ng mayroon nito. Ang virus na ito ay kumakalat naman sa pamamagitan ng pag-ubo, pagbahing, o kahit sa pamamagitan ng paghinga lamang ng taong apektado nito. Kapag nalanghap ito ng iba ay maaaring magkaroon sila ng sakit na ito, lalo na kung sila ay hindi nabakunahan laban dito.

Kapag ang mga laway o hininga ng taong may rubeola virus ay tumama sa ibabaw ng anumang bagay, ang virus na dala nito ay maaaring makahawa pa rin sa loob ng ilang minuto.

Ang virus ng tigdas ay maaaring pumasok sa katawan sa pamamagitan ng mga mata (kapag nahawakan ng kamay na may virus), ilong, maging sa bibig.

Sintomas

Image Source: www.getsickcure.com

Ang mga sintomas ng tigdas ay maaaring magpakita mula sa ika-7 hanggang sa ika-14 na araw mula nang ang tao ay magkaroon ng virus nito. Ang mga sintomas na ito ay ang mga sumusunod:

Sintomas mula sa ika-7 hanggang ika-14 na araw

Sa loob ng mga panahon na ito ay makikita na ang mga sintomas na gaya ng mga sumusunod:

Koplik spots

Pagkalipas nang dalawa hanggang tatlong araw mula nang magpaktia ang mga sintomas ay mapapansin ang mga Koplik spots, mga mapuputing pantal, sa loob ng bibig.

Measles rash

Pagkaraan naman nang tatlo hanggang limang araw matapos mag-umpisang lumabas ang mga unang sintomas ay magkakaroon na ng mga pamamantal sa balat (measles rash).

Mga Salik sa Panganib

Ano man ang edad ng tao, kapag hindi nabakunahan at nagkaroon ng virus ng tigdas ay mayroon siyang 90% na posiblidad na mahawaan ng tigdas.

Ang iba pang mga salik na nagpapataas sa panganib ng pagkakaroon ng sakit na ito ay ang mga sumusunod:

  • Pagiging sanggol. Ang mga sanggol ay lubhang napakabata pa para magkaroon ng protective immunologic response sa bakuna laban sa tigdas. Kaya, hindi pa sila maaaring bakunahan laban sa sakit na ito. Dahil dito, sila ay bukas sa panganib na magkaroon ng tigdas.
  • Kawalan ng posibilidad na mabakunahan laban sa tigdas. May mga tao na hindi maaaring bakunahan laban sa tigdas dahil sa kondisyon ng kanilang immune system. Ang halimbawa ng mga ito ay ang mga sumasailalim sa chemotherapy laban sa kanser.
  • Kakulangan ng bakuna. Ang bakuna laban sa tigdas ay dapat na kinukumpleto sa pamamagitan ng booster. Ang unang vaccine ay 93% na mabisa lamang. Samantala, ang booster ay 97% na mabisa.
  • Kawalan ng kakayahang magkaroon ng immunity. May mga tao na kahit na bakunahan ay walang kakayahang magkaroon ng immunity laban sa virus ng tigdas.
  • Pagkakaroon ng napinsalang immune system. May mga uri ng sakit, katulad ng HIV/AIDS, na nagpapahina sa immune system ng katawan. Ang mga taong may ganitong kondisyon ay lantad sa lahat ng uri ng sakit, kabilang na ang tigdas.
  • Kakulangan sa bitamina A. Ang kakulangan sa bitamina A ay nagpapalala sa mga sintomas ng tigdas kapag nagkaroon ang tao nito.
  • Paglalakbay sa mga lugar na may pagkalat ng tigdas. Kapag labis ang exposure sa isang dako kung saan ay malaganap ang tigdas, maaari pa ring magkaroon ng tigdas ang isang tao, lalo na kung kulang sila ng bakuna.

Anu-ano naman ang mga komplikasyon na maaaring idulot ng sakit na ito?

Mga Komplikasyon ng Tigdas

Ang ilan sa mga komplikasyon ng sakit na ito ay ang mga sumusunod:

  • Pagtatae at pagsusuka na maaaring humantong sa dehydration
  • Impeksyon sa loob ng tenga
  • Impeksyon sa mga mata
  • Pamamaga ng voice box (laryngitis)
  • Impeksyon sa baga
  • Kombulsyon dulot ng mataas na lagnat

Pag-Iwas

Image Source: www.independent.co.uk

Bakuna laban sa tigdas

Ang pinakamainam na gawin para makaiwas sa tigdas ay ang pagpapabakuna laban dito. May dalawang uri ng bakuna para sa tigdas: ang MMR at ang MMRV.

Ang MMR ay three-in-one na bakuna na panlaban sa tigdas, beke (mumps), at rubella. Samantala, ang MMRV ay panlaban sa tatlong nabanggit at maging sa bulutong.

Iba pang paraan ng pag-iwas sa tigdas

Image Source: www.freepik.com

May mga taong hindi maaaring bakunahan laban sa tigdas. Subalit, may iba pang paraan na maaaring gawin upang makaiwas sa sakit na ito.
Dapat na gawin ang mga sumusunod upang makaiwas sa tigdas:

  • Ugaliin ang tama at wastong kalinisan sa mga kamay. Dapat na hinuhugasan nang husto ang mga kamay bago kumain, pagkagaling sa banyo, at bago muling humawak sa mukha, bibig at ilong.
  • Iwasan ang mga personal na mga kagamitan ng mga may tigdas. Lubhang nakahahawa ang tigdas. Anuman ang nahawakan ng mayroon nito ay maaaring magtaglay ng virus ng sakit na ito.
  • Iwasang mamalagi sa silid kasama ang taong may tigdas. Ang virus ng tigdas ay maaaring kumalat sa pamamagitan ng paghinga, pag-ubo, maging ng pagbahing ng taong mayroon nito.

Sanggunian