Polio

Mga Nilalaman

  1. Buod
  2. Kasaysayan
  3. Mga Uri
  4. Mga Sanhi
  5. Mga Sintomas
  6. Mga Salik sa Panganib
  7. Pag-Iwas
  8. Sanggunian

Buod

Ang poliomyelitis, na siyang mas kilala sa tawag na polio, ay isang lubhang nakahahawang sakit na nakukuha dahil sa virus na umaatake sa nervous system. Naitala ang unang biglaang pagkalat ng sakit na ito sa Estados Unidos noong taong 1894. Naitala naman noong 1955 ang unang ligtas na bakuna laban sa polio na nakatulong sa pagpuksa nito sa bansa. Sa kasalukuyan, wala nang polio sa Amerika, Europa, at sa rehiyon ng kanlurang Pasipiko. Nakatulong ang organisasyong Rotary International sa paglipul ng polio sa mga malalaking bahagi ng mundo. Ngunit ang Timog-Silangang Asya ay hindi na polio-free dahil nanumbalik ang sakit sa bansang Pilipinas sa taong 2019.

Mayroong tatlong uri ng polio: ang nonparalytic polio, ang paralytic polio, at ang post-polio syndrome. Ang paralytic polio ay ang pinakamalubhang uri nito. Ang sanhi ng sakit ay ang virus nito na maaaring makuha sa dumi, bahing, o ubo ng may sakit na ito. Maaaring magkaroon din ng post-polio syndrome ang mga tao na gumaling sa ibang uri ng sakit nito.

Ang mga sintomas ng polio ay batay sa uri nito. Ilan sa mga sintomas ng nonparalytic polio ay lagnat, pagsusuka, at pagkapagod. Ang mga sintomas naman ng paralytic polio ay maihahalintulad sa nonparalytic polio, ngunit mas malubha ito dahil sa pagkawala ng reflexes at biglaang pagkaparalisa sa katawan. Sa post-polio syndrome, maaari pa ring makaranas ang isang taong nagkaroon na ng polio sa pamamagitan ng mga sintomas na pagkapagod at malubhang pagkasakit sa mga kalamnan.

Maaaring magkaroon ng polio ang mga batang may edad na 5 taong gulang at pababa. Bihirang mahawa ang mga matatanda ngunit mayroong pa ring mga pagkakataon kung saan maaari nilang makuha ang sakit. Mga halimbawa nito ay paglalakbay sa mga lugar na mayroong polio o pag-alaga sa mayroong sakit na ito.

Wala pang naitalang gamot o lunas sa polio. Maaari lamang bigyan ng lunas ang mga sintomas nito upang mapagaan ang pakiramdam ng mayroon nito. Ilan sa mga lunas na ito ay ang pamamahinga sa higaan, paggamit ng mga painkiller at antibiotic, maging ang physical therapy.

Bakuna pa rin ang sagot sa pag-iwas sa polio. Ang mga programang nakalaan para isagawa ito ay kadalasang tumututok sa pagbabakuna ng mga batang may edad na 5 taong gulang pababa.

Kasaysayan

Ang unang outbreak o biglaang pagkalat ng polio ay naitala noong taong 1894 sa Estados Unidos. Marami ring ebidensya ng pagkalaganap ng sakit na ito bago ang panahong ito. Subalit, ang maaaring mga nauna pang kaso nito ay hindi tuluyang matukoy bilang tiyak na polio, gawa ng kakulangan ng kaalaman dito bago ang ika-19 na siglo.

Taong 1908 nang matuklasan ng mga dalubhasang sina Karl Landsteiner at Erwin Popper na ang sanhi ng polio ay isang virus dahil naipasa nila ang sakit sa isang unggoy. Nagkaroon naman ng isang malaking epidemya noong 1916 sa Estados Unidos kung saan ang sakit ay nagdulot ng pagkamatay ng 6,000 na katao.

Noong taong 1929 nang maimbento ang iron lung nina Philip Drinker at Louis Shaw. Ito ay isang aparato na tumutulong sa paghinga ng mga taong may polio. Ang unang ligtas na bakuna para sa polio ay naitala naman noong 1955. Ang bakuna ay tumulong sa pagbaba ng mga kaso ng polio sa Estados Unidos sa mga taong 1955-1957 ng hanggang 90%.

Ang Rotary International, isang organisasyong may hangaring magpalaganap ng kapayapaan, ay nagsimulang tumulong sa pagtapos ng pagkalat ng polio noong taong 1979. Nagkaroon sila ng isang proyektong pandaigdig ng pagbabakuna laban sa sakit na ito. Maraming mga boluntaryo at mga health worker ang nagtulong-tulong para isagawa ito. Nagawa rin nilang bakunahan ang higit sa 165 milyon na bata noong 1995 sa Tsina at India sa loob lamang ng isang linggo.

Naiulat naman noong taong 2000 na 550 milyong bata, o 10% ng kabuuang populasyon ng kabataan, ang nabakunahan na laban sa polio. Dineklara ring polio-free o malaya mula sa polio ang buong rehiyon ng kanlurang Pasipiko. Dineklara ring polio-free ang bansang Pilipinas noong taong 2000, ngunit may naitalang panibagong kaso ng sakit sa taong 2019.

Mga Uri

Ang mga uri ng polio ay maaaring matukoy ayon sa kalubhaan ng impeksyon. Narito ang mga uri ng polio:

  • Nonparalytic polio. Ang uring ito ay mahirap suriin dahil ang mga sintomas nito ay halos kapareho sa ibang mga karamdaman. Ito ang pinakakaraniwang uri ng polio sa mga bata. Ito rin ang uri na hindi nagdudulot ng pagkaparalisa sa may-sakit. Kilala din ito bilang abortive polio.
  • Paralytic polio. Ang uring ito ay nagdudulot ng pagkaparalisa sa may-sakit. Nangyayari ito dahil ang polio virus ay umabot sa central nervous system. Naaapektuhan nito ang mga kalamnan ng paghinga pati na rin ang mga braso, paa, at iba pang bahagi ng katawan. Masasabing ito ang pinaka-seryosong uri ng sakit ngunit ito rin ang pinakabihira.
  • Post-polio syndrome. Posibleng manumbalik ang polio para sa mga gumaling na sa karamdamang ito. Maaari itong mangyari 15-40 na taon pagkatapos gumaling mula sa polio. Ipinapalagay na hanggang 50% ng mga gumaling sa polio ay maaaring magkaroon pa ng post-polio syndrome. Subalit, kailangang alamin na hindi ito nakahahawa sa iba.

Mga Sanhi

Ang pangunahing sanhi ng polio ay ang virus nito. Ito ay maaaring maipasa o makahawa sa mga sumusunod na paraan:

  • Paghawak sa dumi ng taong may polio. Ang virus ng polio ay maaaring kumalat galing sa dumi ng taong mayroon nito. Ito ang pinakakaraniwang sanhi ng pagkahawa sa polio.
  • Pagsalo ng virus sa bahing o ubo ng taong may polio. Maaari ding mahawa ng polio sa bahing o ubo ng may-sakit dahil madalas ding mabuhay ang virus sa lalamunan. Ito naman ay bihirang sanhi ng

Mahalaga ring tandaan na maaari pa ring makahawa ang mga asymptomatic o mga taong may polio ngunit hindi nakararanas ng anumang mga sintomas.

Mga Sintomas

Image Source: vitamins.lovetoknow.com

Malalaman ng doktor kung may polio ang isang tao ayon sa mga namamataang sintomas. Nagbibigay rin ang mga doktor ng pisikal na mga pagsusuri para sa iba pang mga pisikal na sintomas nito. Maaari rin na masuri ang dumi upang malaman kung mayroong polio virus ang isang tao. Ang mga sintomas ay naiiba rin ayon sa tatlong uri ng karamdamang ito.

Nonparalytic polio. Ang mga sintomas nito ay halos kapareho ng sa trangkaso at maaaring magtagal ng hanggang 10 na araw. Ito ang sumusunod na mga sintomas:

  • Pagkakaroon ng lagnat
  • Masakit na lalamunan
  • Masakit na ulo
  • Pagsusuka
  • Pagkapagod
  • Pananakit o pakiramdam ng pagkahigpit sa leeg, likod, mga braso, at mga paa
  • Panghihina ng mga kalamnan

Paralytic polio. Ang mga kilalang sintomas ng paralytic polio ay katulad ng nonparalytic polio, ngunit lumalabas ang sumusunod na mga mas malulubhang sintomas nito pagkaraan ng isang linggo:

  • Pagkawala ng reflexes
  • Malubhang pamumulikat at pananakit ng mga kalamnan
  • Panlalambot ng mga kalamnan sa isang panig ng katawan
  • Biglaang pagka-paralisa

Post-polio syndrome. Ang mga gumaling na sa polio ay maaari pa ring makaranas ng mga sumusunod na sintomas:

  • Tuluy-tuloy na pagkahina ng mga kalamnan at kasukasuan
  • Lumulubhang pananakit ng mga kalamnan
  • Madaling pagkapagod
  • Atropya o pagkabawas ng laki ng mga kalamnan
  • Hirap sa paghinga o paglunok
  • Pagkakaroon ng mga problema sa pagtulog tulad ng malakas na paghilik at paggising nang tuyot at masakit ang lalamunan
  • Mabilis na pagkaginaw
  • Depresyon
  • Pagkakaroon ng problema sa konsentrasyon at pag-alala

Mga Salik sa Panganib

Ang polio ay higit na nakaaapekto sa mga batang may edad na 5 taong gulang at pababa. Ngunit maaari ring magkaroon nito ang mga mas matatandang hindi nabakunahan laban dito. Lalo pang napatataas ang posibilidad na mahawaan ng polio, bunga ng mga sumusunod:

  • Paglakbay sa mga lugar na may biglaang pagkalat ng polio
  • Pag-alaga ng tao o pasyenteng may polio
  • Paghawak ng mga specimen o muwestra ng polio virus
  • Pagkatanggal ng tonsil
  • Pagkakaroon ng matinding pagkapagod pagkatapos malantad sa polio virus

Mas mataas din ang posibilidad na mahawa ang mga sumusunod:

  • Mga buntis
  • Mga taong may mahinang immune system, tulad ng mga mayroong HIV/AIDS

Pag-Iwas

Image Source: www.self.com

Ang pinaka-epektibong paraan ng pag-iwas sa polio ay ang pagpapabakuna. Nirerekomenda ng mga doktor na bakunahan ang mga batang may edad na 5 taong at pababa. 99 sa 100 na batang nabakunahan laban sa polio ay tiyak na magiging ligtas laban sa sakit na ito.

Ang mga matatanda ay maaari ding mabigyan ng booster shot ng inactivated poliovirus vaccine (IPV) o ng oral polio vaccine (OPV).

Sanggunian