Lymphoma (Kanser sa Kulani) : Sintomas, Sanhi

Mga Nilalaman

Buod
Kasaysayan
Mga Uri
Mga Sanhi
Sintomas
Mga Salik sa Panganib
Pag-Iwas
Sanggunian

Buod

Ang lymphoma ay isang uri ng kanser na nagsisimula sa mga kulani (lymph nodes) at sa lymphatic system ng tao. Hango ang salitang lymphoma sa Latin na “lympha” (tubig) at “-oma” (sakit).

Ang sakit na ito ay nag-uumpisa sa lymphatic system ng katawan at mabilis na kumakalat sa ibang kalamnan at mga organ. Karaniwan itong kumakalat sa mga bone marrow, sa atay, o sa mga baga.

Ang pangunahing sintomas ng kanser na ito ay ang hindi pangkaraniwang pamamaga ng mga kulani na matagal kung mawala, kagaya ng sa ibang mga uri ng impeksyon.

Maaaring gumaling mula sa sakit na ito kung maaga itong na-detect. Ang lymphoma ay karaniwang ginagamot sa pamamagitan ng chemotherapy, radiation therapy, o kaya ay ang pagpapalakas ng immune system.

Kasaysayan

Ang kauna-unahang nailathalang pagsasalarawan ng sakit na lymphoma ay noong taong 1832. Ito ay nagmula kay Thomas Hodgkin, isang Ingles na manggagamot. Ang isa sa mga uri ng kondisyong ito ay ipinangalan sa kaniya.

Mula noon ay nagpatuloy ang pagsasaliksik ukol sa sakit na ito, hanggang sa magkaroon na rin ng mga paglathala ukol sa iba pang mga uri nito.

Noong 1955 ay ginamit ni Henry Kaplan ang radiotherapy sa isang bata na may retinoblastoma. Dahil sa tagumpay nito ay ginamit niya rin ito sa paggamot sa Hodgkin’s lymphoma at naging matagumpay din ang resulta nito. Pagsapit ng 1964 ay sinubukan ang kombinasyon ng mga mustine hydrochloride, vincristine, procarbazine, at prednisone (MOPP) para sa kondisyong ito. Pagkaraan ng ilang taon ay napatunayang ito ay may 70% na cure rate.

Noon namang 1981 ay matagumpay din na ginamit ang mga gamot na doxorubicin, bleomycin, vinblastine, maging ang dacarbazine (ABVD) laban sa lymphoma. Ang mga ito ay mayroon lamang 10% hanggang 30% na failure rate.

Mga Uri

Source: aidsmap.com

May dalawang pangunahing kategorya ng lymphoma: ang Hodgkin’s lymphoma at ang non-Hodgkin’s lymphoma.

Hodgkin’s lymphoma

Ang Hodgkin’s lymphoma ay ang hindi gaanong karaniwan na uri ng sakit na ito na umaapekto sa may 9,000 na mga tao sa Estados Unidos bawat taon.

Ang kondisyong ito ay maaaring mamuo sa alin mang bahagi ng katawan kung saan may matatagpuang mga lymphocyte. Subalit, ito ay mas karaniwang nag-uumpisa sa mga kulani at sa ilalim ng mga braso. Namumukod-tangi ang Hodgkin’s lymphoma sa iba pang uri ng mga lymphoma dahil sa taglay nitong Reed-Sternberg na mga cell. Ipinangalan sunod sa mga syentipikong nakadiskubre rito, ang Reed-Sternberg cell ay malalaking mga cell na walang kakayahang protektahan ang katawan laban sa anumang uri ng impeksyon. Kapag ang cell na ito ay dumami, kadalasan itong nagdudulot ng tumor sa mga kulani at nag-iipon ng mga inflamatory cell sa paligid ng mga ito.

Non-Hodgkin’s lymphoma

Ang non-Hodgkin’s lymphoma ay umaapekto sa may mahigit 70,000 na katao bawat taon. Ang uri ng lymphoma na ito ay may 60 na mga uri pa. Ang panguhin nitong mga sub-group ay ang B-cell lymphoma (na siyang pinaka-karaniwan) at T-cell lymphoma.

Ang mga sumusunod ay ang iba pang mga uri ng non-Hodgkin’s lymphoma:

Primary Central Nervous System Lymphoma

Ang primary central nervous system (CNS) lymphoma ay isang hindi pangkaraniwang uri ng non-Hodgkin’s lymphoma na umiiral kapag ang malignant na lymphocyte ay nasa utak, spinal cord, o kaya ay sa cerebrospinal fluid. Ang mga ito ay karaniwang hindi lumalabas sa central nervous system.

Cutaneous Lymphoma

Ang cutaneous lymphoma ay isa ring hindi pangkaraniwang uri ng non-Hodgkin’s lymphoma na nag-uumpisa sa mga white blood cell at umaapekto sa balat. Ang palatandaan nito ay ang pagkakaroon ng pangangaliskis at mga bukol sa balat. Lubhang napakahirap ma-diagnose ng sakit na ito.

Waldenstrom Macroglobulinemia

Ang Waldenstrom macroglobulinemia ay isa ring hindi pangkariwang uri ng kanser na nag-uumpisa sa mga white blood cell. Ito ay isa pa sa mga uri ng non-Hodgkin’s lymphoma na minsan ay tinatawag na lymphoplasmacytic lymphoma.

Nagkakaroon ang tao ng kondisyong ito kapag ang bone marrow ay gumagawa ng maraming abnormal na mga blood cell na naaapawan ang mga malulusog na blood cell. Ang mga abnormal na white blood cell ay gumagawa ng protina na namumuo sa dugo na nagpapahina sa sirkulasyon nito at nagdudulot pa ng ibang mga komplikasyon.

Mga Sanhi

Ang kanser ay dulot ng hindi mapigilang pagkalat ng mga abnormal na mga cell. Sa halip na mamatay gaya ng mga normal na cell, ang mga cell ng kanser ay kumakalat. Ang sanhi ng lymphoma ay hindi pa tukoy, bagama’t tukoy na ang iba’t ibang mga salik sa panganib sa pagkakaroon nito.

Kapag ang mga ito ay namuo sa lymphatic tissue o sa lymphatic system, mas madali itong kumalat sa iba pang bahagi ng katawan. Karaniwan itong kumakalat papunta sa ibang mga organ, kagaya ng baga, atay, at bone marrow.

Sa non-Hodgkin’s lymphoma, ang tumor ay maaaring mamuo sa mga magkakahiwalay na mga kulani. Sa kabilang dako, ang tumor ng Hodgkin’s lymphoma ay namumuo sa magkakatabi na mga kulani.

Sintomas

Source: healthxchange.sg

Nakakatulad ng ibang uri ng sakit ang mga sintomas ng lymphoma, lalo na ng mga impeksyong dulot ng virus. Ang pagkakaiba ay mas pangmatagalan ang mga sintomas ng lymphoma.

Para sa dalawang pangunahing uri ng sakit na ito, ang Hodgkin’s at non-Hodgkin’s lymphoma, ang taong apektado ay makararanas ng mga sumusunod:

Pagkakaroon ng pamamaga sa mga kulani sa iba’t ibang bahagi ng katawan, lalo na sa leeg, sa mga singit, sa may gawing tiyan, at sa kilikili
Patuloy na pagkakaroon ng lagnat kahit walang impeksyon
Pagbagsak ng timbang at pagkawala ng ganang kumain
Pagpapawis sa gabi, pagkakaroon ng lagnat, at panginginig
Madalas na pagkapagod at pananamlay
Hindi pangkaraniwang pangangati
Pananakit ng mga kulani kapag umiinom ng mga nakalalasing na inumin

Maaari ring sintomas ng Non-Hodgkin’s lymphoma ang mga sumusunod:

Madalas na pag-ubo
Pagkahingal
Pananakit at pamamaga ng tiyan
Bahagyang paralysis kapag napipisil ng namamagang kulani ang mga spinal nerve

Mga Salik sa Panganib

Ang mga salik sa panganib ng pagkakaroon ng Non-Hodgkin’s lymphoma ay ang mga sumusunod:

Edad. Karaniwan, ang lymphoma ay maaaring umapekto sa mga taong may 60 na taong gulang pataas. Subalit, may mga uri nito na maaaring umapekto sa mga kabataan.
Kasarian. May mga uri ng non-Hodgkin’s lymphoma na mas umaapekto sa mga kababaihan. May mga mas umaapekto naman sa mga kalalakihan.
Pagkalantad sa mga kemikal at sa radiation. Ang nuclear na radiation at ibang uri ng mga kemikal na pang-agrikultura ay napag-alaman na may kinalaman sa pagkakaroon ng non-Hodgkin’s lymphoma.
Paghina ng immune system. Ang mga taong may mahinang immune system na dulot ng ibang mga sakit, katulad ng HIV/AIDS, ay may mas mataas na posiblidad na magkaroon ng non-Hodgkin’s lymphoma.
Autoimmune disease. Sa kondisyong ito ay inaatake ng immune system ang katawan. Ito ay salik din sa panganib ng pagkakaroon ng non-Hodgkin’s disease.
Timbang at uri ng pagkain. Napag-alaman na ang pagiging mataba ay maaari ring magdulot ng pagkakaroon ng lymphoma. Subalit ito ay nangangailangan pa ng mga karagdagang pagsasaliksik.
Lahi at kinaroroonan. Karaniwan ang non-Hodgkin’s lymphoma sa mga mauunlad na bansa. Ang mga Asian-American at mga African-American ay napag-alamang may mababang posibilidad na magkaroon nito. Sa Pilipinas naman, isa itong pambihirang uri ng kanser.
Mga uri ng impeksyon. May mga uri ng viral at bacterial na impeksyon na maaaring magpataas ng panganib ng pagkakaroon ng lymphoma.
Mga may breast implants. Sa mga hindi pangkaraniwang pagkakataon, ang mga breast implant ay maaaring magdulot ng anaplastic large cell lymphoma sa dede.

Ang mga sumusunod naman ay mga salik sa panganib ng pagkakaroon ng Hodgkin’s lymphoma:

Pagkakaroon ng infectious mononucleosis. Maaaring magdulot ng lymphoma ang pagkakaroon ng impeksyong sanhi ng Epstein–Barr virus (EBV), isang uri ng herpes na virus.
Edad. Ang Hodgkin’s disease ay maaaring umapekto sa mga taong may 20 hanggang 30 na taong gulang, at maging sa mga taong may 55 na taong gulang pataas.
Kasarian. Ang kondisyong ito ay bahagyang mas karaniwan sa mga kalalakihan.
Dako. Ang Hodgkin’s lymphoma ay karaniwang umaapekto sa mga taong taga-Canada, Northern Europe, at Amerika.
Pagkakaroon nito sa pamilya. Kapag mayroong kamag-anak, lalo na sa magkakapatid, ang mayroon nito, malaki ang panganib ng isang tao na magkaroon ng Hodgkin’s disease.
Kalagayan sa buhay. Napag-alaman na tila mas mataas ang panganib ng pagkakaroon nito sa mga taong nasa mataas na estado ng pamumuhay.
Pagkakaroon ng HIV. Dahil ang naaapektuhan ng HIV ay ang immune system ng tao, ang mga may ganitong impeksyon ay may mas mataas na posibilidad na maapektuhan ng Hodgkin’s diease.

Pag-Iwas

Sa ngayon, napag-alamang ang mga pangunahing uri ng lymphoma ay hindi maiiwasan dahil hindi pa matukoy ang sanhi nito.

Lymphoma (Kanser sa Kulani)