Hepatitis E : Sintomas, Sanhi

Mga Nilalaman

Buod
Kasaysayan
Mga Uri
Mga Sanhi
Mga Sintomas
Mga Salik sa Panganib
Mga Komplikasyon
Pag-Iwas
Sanggunian:

Buod

Ang hepatitis E ay isang uri ng sakit sa atay na nagdudulot ng impeksyon at pamamaga nito. Ang sanhi nito ay ang hepatitis E virus o HEV. Maaaring makuha ang HEV kung nakakonsumo ang isang tao ng pagkain o tubig na kontaminado ng dumi ng tao o hayop na infected.

Kapag naapektuhan ng sakit na ito, maaaring magkaroon ng paninilaw ng balat at mga mata, pananakit ng tiyan, pamamaga at paglaki ng atay, pagduduwal, pagsusuka, lagnat, pananakit ng mga kasu-kasuan, pag-itim ng kulay ng ihi, pagkawala ng gana sa pagkain, at matinding pagkapagod.

Bagama’t walang bakuna at partikular na gamot para sa hepatitis E, maaaring gumaling sa sakit na ito kung magkakaroon ng malusog na pamumuhay ang pasyente. Ayon din sa mga doktor, maaaring bumuti ang kalagayan ng pasyente kung siya ay magpapahinga, kakain ng masusustansyang pagkain, iinom ng maraming tubig, at iiwasan ang pag-inom ng alak. Ganunpaman, maaari pa ring magreseta ang doktor ng ilang mga gamot upang maibsan ang mga iniindang sintomas gaya ng lagnat, pananakit ng tiyan, at iba pa.

Kasaysayan

Isa ang hepatis E sa mga pinaka-laganap na uri ng hepatitis sa daigdig. Sa loob lamang ng isang taon, ang hepatitis E ay nakaaapekto sa mahigit 20 milyong katao. Ito ay madalas makita sa mga mahihirap na bansa o mga lugar na may kakulangan sa malinis na tubig, pagkain, at wastong sanitasyon, gaya ng Aprika, Asya, Central America, Middle East, at iba pa.

Noong Oktubre 2007, nagkaroon ng epidemya ng hepatitis E sa Kitgum District ng Hilagang Uganda. Isa ito sa mga naitalang pinakamalubhang epidemya ng hepatitis E sa buong mundo. Pagsapit ng taong 2009, ang sakit na ito ay nakaapekto ng 10,196 na katao at tinatayang 160 ang namatay dahil dito. Ayon din sa mga tala, mga kababaihan ang mas naapektuhan ng epidemyang ito.

Bukod sa Uganda, nagkaroon din ng hepatitis E outbreak sa Maban County noong taong 2012, Nepal (2014), at Namibia ng Timog Aprika (2018).

Mga Uri

Ang hepatitis E ay mayroong dalawang uri. Ito ay nababatay sa haba at tindi ng kondisyon. Kabilang dito ang mga sumusunod:

Acute hepatitis E. Sa acute hepatitis E, ang pasyente ay karaniwang gumagaling agad sapagkat ito ay short-term o panandalian lamang. Subalit, ang paggaling ay nakabatay pa rin sa lakas ng resistensya ng isang tao.
Chronic hepatitis E. Kung hindi malalabanan ng katawan ang virus, ang acute ay maaaring maging Ibig sabihin nito ay long-term o mas matagal kumpara sa acute na kondisyon. Maaari ring maging mas malala ang mga sitnomas ng pasyente at magdulot ng iba’t ibang komplikasyon.

Mga Sanhi

Image Source: www.freepik.com

Nagkakaroon ng hepatitis E kung makakapasok ang hepatitis E virus (HEV) sa atay. Maaaring makuha ang virus na ito sa pamamagitan ng mga sumusunod:

Pagkain ng kontaminadong pagkain. Kung ang pagkain ay kontaminado ng dumi ng tao o hayop na infected, maaaring magkaroon ng hepatitis E. Ang dumi ay maaaring mahalo sa pagkain kung ang naghanda nito ay hindi naghugas ng mga kamay lalo na pagkatapos gumamit ng banyo.
Pag-inom ng kontaminadong tubig. Kung walang makukuhanan ng malinis na tubig, ang karamihan ng mga tao ay kukuha na lamang ng tubig sa ilog o sapa. Ang mga anyong tubig na ito ay maaaring nadumihan ng mga infected na tao o hayop, kaya naman ito ay hindi ligtas na gawing inumin.
Pagkain ng mga atay at lamang-loob ng hayop. Maaari ring magkaroon ng hepatitis E kung nakakain ng atay o lamang-loob ng hayop na hindi gaanong nalinis o naluto. Maaaring ang mga ito ay mayroon pang mga dumi.
Pagkain ng mga kontaminadong pagkaing-dagat. Bukod sa atay at lamang-loob ng hayop, maaari ring magdulot ng hepatitis E ang mga pagkaing-dagat lalo na kung maraming tao o hayop ang dumudumi sa pinagkuhanan nito.
Pagkain ng hilaw na karne. Maaari ring magkaroon ng hepatitis E kung kumakain ng hilaw o hindi gaanong luto na karne ng hayop. Halimbawa ng mga hayop na posibleng may hepatitis E virus ay baboy, usa, at iba pang hayop na nahuhuli sa pangangaso.
Pagkahawa ng sanggol sa ina. Bagama’t napakadalang, maaari ring magkaroon ng hepatits E ang sanggol na nasa sinapupunan kung ang kanyang ina ay apektado ng ganitong sakit.

Mga Sintomas

Ang mga sintomas ng hepatitis E ay hindi nalalayo sa mga sintomas ng ibang mga uri ng hepatitis. Masasabing may hepatitis ang isang tao kung siya ay nakararanas ng mga sumusunod:

Paninilaw ng balat at mga mata o jaundice
Pananakit ng tiyan
Pamamaga at paglaki ng atay
Pagduduwal
Pagsusuka
Lagnat
Pananakit ng mga kasu-kasuan
Pag-itim ng kulay ng ihi
Pagkawala ng gana sa pagkain
Matinding pagkapagod

Upang makasiguro na ang mga sintomas na ito ay hepatitis, kailangang sumailalim ang taong naapektuhan sa mga laboratory test na iminungkahi ng doktor.

Mga Salik sa Panganib

Image Source: unsplash.com

Ang mga taong nabibilang sa mga sumusunod na grupo ay mas mataas ang posibilidad na magkaroon ng hepatitis E:

Pagtira sa lugar na may kakulangan sa wastong sanitasyon
Pag-aalaga ng mga hayop
Pag-inom ng tubig mula sa ilog o sapa
Pagkahilig sa pagkain ng hilaw o hindi gaanong luto na pagkain
Paglalakbay sa mga lugar na may mga mataas na kaso ng hepatitis E
Pagtira sa mga siksikan at maruming lugar
Pagkakaroon ng chronic liver disease
Pagtratrabaho na may kinalaman sa mga hayop
Mga buntis

Mga Komplikasyon

Kung mayroong chronic hepatitis E, maaaring magkaroon ng mga komplikasyon lalo na kung hindi nalulunasan at napapangasiwaan ang kondisyon nang maayos. Ilan lamang sa mga posibleng komplikasyon nito ay ang mga sumusunod:

Liver cirrhosis. Sa liver cirrhosis, ang atay ng pasyente ay nagkakasugat-sugat. Dahil sa mga sugat na ito, ang mga daluyan ng dugo sa atay ay nababarahan.
Liver failure. Ang kondisyong ito ay nangangahulugang pagpalya ng atay. Karaniwan itong tumutukoy sa huling yugto ng liver failure at kadalasan, liver transplant na lamang ang solusyon upang maisalba ang buhay ng pasyente.

Kung isang buntis naman ang nagkaroon ng hepatitis E, maaaring mangyari ang mga sumusunod na komplikasyon:

Pagkalaglag ng sanggol sa sinapupunan
Panganganak nang mas maaga o premature birth
Panganganak sa isang sanggol na may mababang timbang

Ayon sa mga doktor, maaari ring humantong sa maternal death o pagkamatay ng inang nagbubuntis kung ang hepatitis E ay nagresulta sa malubhang komplikasyon.

Pag-Iwas

Image Source: www.prnewswire.com

Upang maka-iwas sa pagkakaroon ng hepatitis E, iminumungkahi na gawin ang mga sumusunod na pag-iingat:

Paghuhugas ng kamay. Ugaliing maghugas ng mga kamay lalo na pagkatapos gumamit ng banyo. Gumamit ng tubig at sabon upang mahugasan ang anumang naiwan na dumi at Kailangang maghugas din ng kamay bago kumain at pagkatapos humawak ng mga alagang hayop.
Pagsasala at pagpapakulo ng tubig. Kung walang mapagkukunang malinis na supply ng tubig, salain at pakuluan muna ang tubig bago inumin. Nakatutulong ito upang maihiwalay ang anumang dumi na nakahalo sa tubig at ang init ay nagsisilbing paraan upang mapatay ang
Pagluto sa mga pagkain nang maayos. Siguraduhing maayos ang pagkakaluto ng mga atay, lamang-loob, karne, at pagkaing-dagat. Iwasang kainin ang mga ito nang hilaw sapagkat maaaring buhay pa ang
Paglilinis ng kapaligiran. Panatilihing malinis ang kapaligiran upang hindi aaligid-aligid ang mga langaw at ipis sa inyong bahay. Maaaring ang mga insektong ito ay madapuan o magapangan ang inyong pagkain at maging kontaminado.
Paglilinis sa mga kulungan ng alagang hayop. Huwag hahayaang may nakabuyangyang na dumi ng hayop sa kanilang mga kulungan. Maaaring dapuan ito ng mga langaw at mailipat ang kontaminadong dumi sa pagkain. Siguraduhing pagkatapos maglinis ng mga kulungan ay maghugas nang maigi ng mga kamay.

Batay sa mga ulat, mababa naman ang mortality rate ng hepatitis E. Kung agad na magpapakonsulta sa doktor, wala namang dapat ipangamba ang pasyente. Sundin lamang ang mga payo at mungkahi ng doktor upang maging mabilis ang paggaling sa sakit na ito. Kadalasan, gumagaling na ang pasyente sa loob ng 4 hanggang 6 na linggo.

Hepatitis E