Emphysema : Sintomas, Sanhi

Mga Nilalaman

Buod
Kasaysayan
Mga Uri
Mga Sanhi
Mga Sintomas
Mga Salik sa Panganib
Pag-Iwas
Sanggunian

Buod

Ang emphysema ay isang uri ng pangmatagalan at progresibong uri ng sakit sa mga baga. Ang sakit na ito ay kabilang sa mga kondisyong kung tawagin ay chronic obstructive pulmonary disease o COPD. Ang katawagan ng kondisyong ito ay buhat sa Latin na emphysema na ang kahulugan ay “pamamaga.”

Ang sakit na ito ay nagdudulot ng pamamaga ng mga baga at pagkakapos ng hininga. Sa mga taong may emphysema, nagkakaroon ng kasiraan sa ilang bahagi ng mga baga na nagdudulot ng pamamaga ng mga ito na nagiging sanhi ng hirap sa paghinga.

Ang isa sa pinakakaraniwang sanhi ng sakit na ito ay ang paninigarilyo. Maaari ring magdulot ng emphysema ang mga kemikal na nalalanghap.

Ang mga taong mayroong emphysema ay karaniwang makararanas ng pabalik-balik na pag-ubo, labis na kakapusan ng hininga, at pananakit ng dibdib bunga ng pamamaga ng mga baga.

Nilulunasan ang sakit na ito sa pamamagitan ng mga bronchodilators, mga antibiotics, at maging ng operasyon (pagtapyas sa itaas na bahagi ng apektadong baga para mabawasan ang laki nga mga ito).

Kasaysayan

Ang isa sa mga unang tala ukol sa isang sakit na maaaring tumutukoy sa emphysema ay nagmula sa isang Griyegong manggagamot na si Hippocrates. Sa kaniyang pagsasalarawan, ang kondisyong ito ay may kasamang pagkakapos ng hininga.

Noon namang ika-17 siglo, ang Swiss na manggagamot na si Theophile Bonet ang kauna-unahang nagsalarawan sa emphysema bilang isang bukod na uri ng sakit. Isinagawa niya ang mahigit sa 3,000 na mga otopsiya sa kaniyang mga pasyente at inilarawan ang epekto ng sakit na ito sa mga baga. Natuklasan niyang malalaki ang mga baga ng mga mayroong emphysema at inakala noon na ito ang sanhi ng pagkakapos ng hininga.

Pagkalipas ng ilang dekada, dinetalye naman at nilakipan pa ng mga larawan ng isang Ingles na manggagamot na si Matthew Ballie ang emphysema. At mula noong 1793 at 1807 ay inilathala niya ang kaniyang mga natuklasan ukol sa sakit na ito sa isang aklat na may pamagat na “The Morbid Anatomy of Some of the Most Important Parts of the Human Body.”

Noon namang 1821, sa pamamagitan ng kaniyang pagkaimbento sa stethoscope, ay tumpak na nadiskubre ni Dr. Rene Laennec ang kaugnayan ng emphysema at ng chronic bronchitis. Naiugnay niya ang emphysema sa katandaan at inilarawan ang sakit na ito bilang pagkakaroon ng pinsala sa mga laman na nasa daanan ng hangin. Ayon sa kaniya, ang emphysema ay pagkapinsala ng bahagi ng baga, samantalang ang hika (asthma) at chronic bronchitis ay pagkakaroon ng bara sa mga alveoli.

Pagsapit ng mga dekadang 1950 at 1960 ay lalo pang nagkaroon ng mga pag-unlad sa pag-aaral ukol sa sakit na emphysema hanggang sa ito ay maitalaga bilang isang uri ng sakit sa mga baga na namumukod-tangi.

Sa kasalukuyan ay nagpapatuloy pa ang mga pagsusuri ukol sa sakit na ito at nadaragdagan pa ang mga kaalaman ng mga siyentipiko ukol sa mabibisang mga pamamaraan ng pagsugpo sa kondisyong ito.

Mga Uri

Mayroong tatlong uri ng emphysema. Ito ay ang mga sumusunod:

Centriacinar – Ito ay umaapekto sa central acini ng baga. Naapektuhan nito ang ibabaw na bahagi ng baga at kadalasang natatagpuan sa mga pasyenteng matagal nang naninigarilyo.
Panacinar – Ito ay isang bihirang uri ng emphysema na umaapekto sa ibabang bahagi ng baga. Ang panacinar emphysema ay kadalasang bunga ng isang genetic disorder.
Paraseptal – Ito ay pagkakaroon ng galos dulot ng pulmonary bullous disease o iba pang nakaraan na impeksyon sa baga. Naaapektuhan nito ang gitnang pahabang bahagi ng baga.

Mga Sanhi

Ang emphysema ay hindi nakahahawa. Ang pinakamalaking sanhi ng emphysema ay ang paninigarilyo. Sa katunayan, may 85% ng mga kaso ng emphysema ay dulot ng paninigarilyo.

Subalit, dapat malamang hindi lahat ng naninigarilyo ay magkakaroon ng emphysema. Ito ay umpaapekto sa mga taong may kahinaan sa genes kaugnay ng sakit na ito.

Mga Sintomas

Ang dalawa sa pinakapangunahing sintomas ng emphysema ay ang pagkakapos ng hininga at ang pabalik-balik na ubo.

Bukod sa mga ito, kapag lumala na ang sakit na ito ay magkakaroon na ng mga sumusunod na mga sintomas:

Madalas na impeksyon sa baga
Pagkakaroon ng maraming plema sa mga baga
Umaagahas na paghinga
Pagkawala ng gana sa pagkain at pagbagsak ng timbang
Pagod at pananamlay
Pangingitm ng mga labi at ng mga ilalim ng mga kuko bunga ng kakulangan ng oxygen
Pagkabalisa at depresyon
Pagkakaroon ng problema sa pagtulog
Pananakit ng ulo sa umaga bunga ng kakulangan sa oxygen

Mga Salik sa Panganib

Ang mga sumusunod ay ang mga salik sa panganib ng pagkakaroon ng emphysema:

Paninigarilyo. Mas nagkakaroon ng sakit na ito ang mga naninigarilyo. At habang tumatagal ang paninigarilyo at dumadami ang nauubos na sigarilyo ay lalong tumataas ang panganib sa pagkakaroon ng sakit na ito.
Edad. Unti-unti ang pagkapinsala ng baga sa mga taong may emphysema. Subalit ang mga sintomas ng sakit na ito na resulta o kaugnay ng paninigarilyo ay maaaring makita sa pagitan ng ika-40 at ika-60 na taong gulang.
Paglanghap ng secondhand smoke. Ang paglanghap ng usok ng naninigarilyo, o secondhand smoke, ay nagpapataas din sa posibilidad ng pagkakaroon ng emphysema.
Pagkakalantad sa mga mapanganib na sangkap. Ang paglanghap ng mga kemikal o kaya ng alikabok mula sa bulak ay maaaring magdulot ng emphysema.
Pagkakalantad sa polusyon. Ang paglanghap ng mga pollutants, sa labas man o loob ng bahay, ay maaaring magpataas din ng posibilidad ng pagkakaroon ng sakit na ito.

Pag-Iwas

Malaki ang magagawa ng mga sumusunod hindi lamang sa pag-iwas sa emphysema, kung hindi maging sa paglala nito:

Pagitigil sa paninigarilyo at pag-iwas sa usok nito
Pagpapabakuna laban sa mga impeksyong maaaring magpalala ng sintomas ng emphysema
Pagkain nang sapat upang mapunan ang pangangailangan sa nutrisyong bunga ng pagbagsak ng timbang dahil sa sakit na ito
Pagbabawas ng timbang kung napakataba upang makaiwas sa malalalang sakit
Pagkain ng masusustansyang pagkain kagaya ng sariwang prutas at gulay at pag-iwas sa mga matatabang pagkain

Emphysema