Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)

Mga Nilalaman

  1. Buod
  2. Kasaysayan
  3. Mga Uri
  4. Mga Sanhi
  5. Mga Sintomas
  6. Mga Salik sa Panganib
  7. Mga Komplikasyon
  8. Pag-Iwas
  9. Sanggunian

Buod

Ang isa sa mga pinaka-malubhang karamdamang maaaring umapekto sa mga baga ay ang chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Ang sakit na ito ay isang uri ng pabalik-balik (chronic) na pamamaga ng mga baga. Nagdudulot ito ng kakapusan ng hangin na pumapasok sa mga baga. Ang dalawa sa mga karaniwang uri nito ay ang emphysema at chronic bronchitis.

Ang COPD ay sanhi ng pangmatagalang pagkakalantad ng baga sa mga irritant o mga sangkap na nakapagdudulot ng pagka-irita. Ilan sa mga pinakakaraniwan sa mga ito ay ang usok at mga nakalalasong kemikal ng sigarilyo.

Ang ilan sa mga kilalang sintomas ng sakit na ito ay ang labis na hirap sa paghinga, pag-uubo, pagkakaroon ng maraming plema sa mga baga, at ang pagkakaroon ng umaagahas na tunog sa tuwing humihinga.

Maaaring lunasan ang COPD sa pamamagitan ng mga gamot na nagpapaluwag sa mga daluyan ng hangin sa mga baga, kagaya ng mga bronchodilator at mga corticosteroid. Sa mga malalang uri nito, maaaring operahan ang mga baga upang alisin ang mga bahaging apektado, o kaya ay palitan ang mga ito (lung transplantation).

Kasaysayan

Mula noong mga taong 1679 hanggang 1769 ay nagsimula ang mga naunang pag-aaral tungkol sa sakit na chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Ayon sa mga ito, inilarawan ang mga baga ng mga taong may sakit na ito bilang mas malaki sa normal at namamaga.

Pagkalipas ng may 20 na taon, inilathala ni Matthew Baillie ang mga larawan ng mga baga na may emphysema. Mula noon ay naituring na ang sakit na ito bilang isang uri ng COPD. Kalaunan ay ibinilang na rin dito ang chronic bronchitis.

Noon namang taong 1846 ay na-imbento ni John Hutchinson ang spirometer. Naging napakalaki ng kinalaman ng instrumentong ito sa tamang pag-diagnose sa COPD. Sa katunayan, ginagamit pa rin ito hanggang ngayon para sa regular na pagsusuri sa sakit na ito. Lalong umunlad ang kakayahan ng kagamitang ito noong 1947 nang idinagdag dito ang konsepto ng timed vital capacity upang masukat ang daloy ng hangin sa mga baga.

Anu-ano naman ang iba’t ibang uri ng COPD?

Mga Uri

Ang mga sumusunod ay ang dalawang uri ng COPD:

  • Chronic bronchitis. Ito ay pangmatagalan na uri ng COPD na may kasamang plema.
  • Emphysema. Ang emphysema ay ang uri ng COPD na nagdudulot ng pinsala sa mga baga paglipas ng panahon

Dapat ding alamin na ang karamihan sa mga pasyenteg may COPD ay may kombinasyon ng dalawang uri ng mga sakit na ito.

Anu-ano naman ang mga sanhi ng COPD? Papaano nagkakaroon ang tao ng sakit na ito?

Mga Sanhi

Image Source: airtoday.ph

Ang pinaka-pangunahing sanhi ng COPD sa mga mauunlad na bansa ay ang paninigarilyo. Sa katunayan, ang may 90 na porsyento ng mga taong may COPD ay mga kasalukuyang o kaya ay dating naninigarilyo.

Bukod sa paninigarilyo, ang mga sumusunod ay maaari ring magdulot ng pagkakaroon ng sakit na ito:

  • Hika (Asthma)
  • Pagkakalantad sa usok at nakalalasong mga sangkap sa lugar ng hanap-buhay
  • Pangmatagalang pagkakalanghap ng alikabok at polusyon sa hangin
  • Pagkakalanghap ng usok mula sa LPG o ibang mga panggatong na ginagamit sa pagluluto

Dapat malaman at tandaan na ang COPD ay hindi nakahahawa.

Anu-ano naman ang mga palatandaan ng sakit na ito?

Mga Sintomas

Image Source: www.freepik.com

Sa simula ay banayad lamang ang mga sintomas ng COPD at maaaring hindi kaagad mapansin. Maaari pa ngang mapagkamalan ang mga ito na bilang sintomas ng karaniwang ubo at sipon. Ang mga panimulang palatandaan ng sakit na ito ay ang mga sumusunod:

  • Kakapusan ng hininga, lalo na kapag nag-eehersisyo
  • Banayad, subalit pabalik-balik na ubo
  • Madalas na pagkaranas ng pangangailangan na alisin ang pagka-irita sa lalamunan

Sa paglala ng mga sintomas na ito, maaaring makaranas ng mga sumusunod:

  • Kakapusan ng paghinga, kahit sa mga banayad lamang na ehersisyo o kaya ay sa pag-akyat sa hagdan
  • Umaagahas na tunog sa paghinga
  • Paninikip ng dibdib
  • Pabalik-balik na pag-ubo, mayroon man o walang plema
  • Pangangailangan na alisin ang plema sa dibdib araw-araw
  • Madalas na pagkakaroon ng trangkaso, o iba pang uri ng impeksyon sa mga baga
  • Kawalan ng lakas

Sa kalaunan ay mararanasan ang mga sumusunod na mga sintomas:

  • Labis na kapaguran
  • Pamamaga ng mga paa, bukung-bukong, o hita
  • Pagbagsak ng timbang ng katawan

Ang agarang pagpapatingin sa manggagamot ay kailangan kapag napansin ang mga sumusunod:

  • Pangingitim ng mga kuko o mga labi, mga palatandaan ng pagbaba ng antas ng oxygen sa dugo
  • Pagkakaroon ng labis na kakapusan sa paghinga na nagpapahirap sa pagsasalita
  • Pagkaranas ng kalituhan o kaya ay pagkahimatay
  • Mabilis na pagtibok ng puso

Ang mga sintomas na ito ay maaaring mapalala ng paninigarilyo, maging ng paglanghap ng usok mula sa ibang naninigarilyo (secondhand smoke).

Anu-ano naman ang iba’t ibang salik na maaaring magpataas sa panganib ng pagkakaroon ng COPD?

Mga Salik sa Panganib

Image Source:www.futurity.org

Tumataas ang panganib na magkaroon ng COPD ayon sa mga sumusunod na salik:

  • Pagkalantad sa usok ng sigarilyo. Ang pangunahin sa mga salik na nagpapataas sa panganib ng pagkakaroon ng COPD ay ang pangmatagalang paninigarilyo. Kapag mas mahaba ang panahon o mas marami ang nauubos na sigarilyo sa loob ng isang araw, mas mataas ang posibilidad ng pagkakaroon ng chronic obstructive pulmonary disease. Maging ang mga taong nakalalanghap ng secondhand smoke o usok mula sa ibang mga naninigarilyo ay may panganib na magkaroon ng sakit na ito.
  • Pagkakaroon ng hika at paninigarilyo. Ang pagkakaroon ng hika kasabay ang paninigarilyo ay nagpapataas sa panganib ng pagkakaroon ng COPD.
  • Pagkalantad sa mga mga usok at nakalalasong sangkap sa trabaho. Ang pangmatagalang pagkalantad sa mga usok at nakalalasong mga sangkap sa lugar na pinagtatrabahuhan ay maaaring makapinsala sa mga baga at magdulot ng COPD.
  • Pagkalantad sa mga usok ng gasolina. Ang mga usok ng gasolina mula sa mga sasakyan, sa mga pabrika, maging sa mga LPG at ibang panggatong ay maaari ring magpataas ng posibilidad ng pagkakaroon ng sakit na ito.
  • Pagiging matanda. Mabagal ang pag-usbong ng COPD. Kaya, ang mga panimulang sintomas nito ay maaaring magpakita kapag ang pasyente ay may 40 na taong gulang na.
  • Iba pang mga namamanang salik. Ang genetic na mga salik ay may kinalaman din sa pagkakaroon ng sakit na ito. Halimbawa, ang kakulangan ng alpha-1-antitrypsin sa katawan ay isa sa mga kilalang sanhi ng pagkakaroon ng COPD sa ibang pasyente.

Anu-ano naman ang mga komplikasyon na maaaring idulot ng sakit na ito?

Mga Komplikasyon

Ang COPD ay maaaring magbugna ng mga komplikasyon na kagaya ng mga sumusunod:

Maaari bang iwasan ang COPD?

Pag-Iwas

Image Source: vietnamnews.vn

Ang COPD ay may tukoy na mga sanhi. At ang pinaka-pangunahing sanhi nito ay ang paninigarilyo. Kaya, kailangang iwasan o itigil agad ang paninigarilyo upang maka-iwas sa sakit na ito. Para naman sa mga ibang tukoy na sanhi ng COPD, ang mga sumusunod ay ilan pa sa mga karagdagang hakbang na makatutulong sa pag-iwas dito:

  • Paggamit ng face mask sa tuwing bumibiyahe sa loob ng sasakyan, lalo na kung napapadaan sa mauusok na lugar
  • Pag-iwas sa mga taong naninigarilyo
  • Pagpapanatiling maaliwalas ang tahanan sa pamamagitan ng pagbubukas ng bintana upang makalabas ang mga alikabok at usok

Sanggunian