Amoebiasis

Mga Nilalaman

  1. Buod
  2. Kasaysayan
  3. Mga Sanhi
  4. Mga Sintomas
  5. Mga Salik sa Panganib
  6. Mga Komplikasyon
  7. Pag-Iwas
  8. Sanggunian

Buod

Ang amoebiasis ay kilala rin sa tawag na amoebic dysentery. Sa kondisyon sa digestive system na ito, ang mga bituka ay nagkaroon ng impeksyon dulot ng amoeba, isang uri ng parasitiko. Maraming iba’t ibang uri ng amoeba ang maaaring makapagdulot ng amoebiasis, subalit ang pinakapangkaraniwang sanhi nito ay ang Entamoeba histolytica (E. histolytica).

Kapag naapektuhan ng kondisyong ito, maaaring magtae at magsuka ang pasyente. At kung malubha na ang kondisyon, dumudumi na ang pasyente na may kasamang dugo. Kadalasang nakapapasok sa katawan ang parasitikong nagdudulot nito kapag ang isang tao ay nakainom ng kontaminadong tubig o kaya naman ay nakakain ng kontaminadong pagkain. Nagiging kontaminado ang mga ito kapag sila ay nadikitan o nahaluan ng kahit katiting na dumi ng infected na tao.

Upang malunasan ang kondisyong ito, maaaring magreseta ang doktor ng mga gamot upang mapuksa ang mga parasitiko sa katawan. Bukod dito, nangangailangan din na damihan ng pasyente ang tubig na kanyang iniinom upang mapalitan ang nawalang tubig sa katawan. Habang hindi pa gumagaling sa kondisyon, imumungkahi rin ng doktor na kumain lamang ang pasyente ng mga pagkaing hindi mabibigat sa tiyan. Kung ang amoebiasis ay malubha na, maaaring manatili ang pasyente sa ospital upang mas mabantayan ang kondisyon at makapagbigay ng mga mas mabisang gamot.

Kasaysayan

Ang amoebiasis ay unang inilahad ni Losh ng Hilagang Rusiya noong taong 1875. Isa naman sa mga hindi malilimutang tala ng kasaysayan tungkol sa amoebiasis ay ang Chicago World’s Fair outbreak sa Estados Unidos noong taong 1933. Nagkaroon ng outbreak dahil maraming mga tao ang nakainom ng kontaminadong tubig at nagresulta ito sa mahigit 1,000 kaso ng amoebiasis. May naitala ring 98 tao ang namatay dahil sa paglubha ng kanilang kondisyon.

Dahil sa mga nagaganap na outbreak ng amoebiasis, maraming mga mananaliksik ang nag-aral kung paano malulunasan ito. Kahit ang mga lokal na mamayanan ng Nicobar Islands ng India ay naghanap ng mga mabisang paraan upang magamot ang kondisyong ito. Ayon sa mga Nicobarese, ang Glochidion calocarpum, isang uri ng halaman na laganap sa India, ay mayroong kakayayan na magpagaling ng sakit ng tiyan na dulot ng amoebiasis. Karaniwang ginagamit ang mga balat at buto ng halamang ito upang gumaling sa kondisyon.

Mga Sanhi

Image Source: www.freepik.com

Ang pinakapangunahing sanhi ng amoebiasis ay ang parasitikong amoeba. Maaaring pumasok ang amoeba sa loob ng katawan at makarating sa mga bituka sa pamamagitan ng mga sumusunod:

  • Pag-inom ng kontaminadong tubig
  • Pagkain ng kontaminadong pagkain
  • Aksidenteng pagkahawak sa dumi ng infected na tao at pagsalin nito sa tubig at pagkain
  • Hindi malinis at wastong paghahanda ng pagkain
  • Pagkadapo ng mga langaw o ipis sa pagkain
  • Pakikipagtalik gamit ang puwet (anal sex o oral-anal sex)

Madaling magkaroon ng amoebiasis lalo na kung nakahawak ng dumi ng infected na tao. Kaya naman maging ang ilang uri ng pakikipagtalik ay maaari ring maging sanhi nito. Dagdag dito, ang mga amoeba ay maaaring manirahan sa dumi ng napakaraming buwan at maari rin silang matagpuan sa lupa at mga pataba ng halaman.

Mga Sintomas

Image Source: www.scoopwhoop.com

Ang taong may amoebiasis ay maaaring hindi magpakita o makaramdam ng mga sintomas lalo na kung ito naman ay hindi malubha. Kung minsan ay aakalain nila ito na simpleng pagtatae lamang kaya naman hindi sila nagpapakonsulta sa doktor upang magpasuri. Subalit kadalasan, karamihan sa mga taong may amoebiasis ay nakararanas ng mga sumusunod na sintomas:

  • Pagtatae
  • Pagtatae ng may kasamang dugo
  • Pagduduwal at pagsusuka
  • Pagsakit ng tiyan
  • Pamumulikat ng mga kalamnan ng tiyan
  • Pagsakit ng tiyan habang dumudumi
  • Pagkakaroon ng lagnat
  • Pagiging dehydrated
  • Madalas na pag-utot
  • Pagkawala ng gana sa pagkain
  • Panghihina ng katawan at mabilis na pagkapagod
  • Pagbaba ng timbang

Karaniwang lumalabas ang mga sintomas sa loob ng 1 hanggang 4 na linggo matapos makainom o makakain ng kontaminadong tubig o pagkain.

Mga Salik sa Panganib

Image Source: www.freepik.com

Ang amoebiasis ay maaaring makaapekto sa kahit na sinuman. Subalit, mas mataas ang posibilidad na magkaroon ng kondisyong ito dahil sa mga sumusunod na salik:

  • Paninirahan sa mga lugar na may hindi wastong sanitasyon. Ang amoebiasis ay isang uri ng sakit na laganap sa rehiyong tropikal o mga mahihirap na bansa sapagkat hindi gaanong napagtutuunan ng pansin ang wastong sanitasyon. Wala ring gaanong makuhanan ang mga tao ng malinis na tubig at pagkain.
  • Pagiging bata at matanda. Ang karaniwang naaapektuhan ng amoebiasis ay ang mga bata at matatanda. Ang mga bata kasi ay madalas na maglaro sa labas ng bahay at nakahahawak ng kung anu-ano gaya ng lupa. Sa mga matatanda naman, hindi na ganoong kalakas ang kanilang resistensya kaya naman mas mabilis din silang maapektuhan ng kondisyong ito.
  • Pagpunta at pagbabakasyon sa iba’t ibang lugar. Madalas ding maapektuhan ang mga taong mahilig maglakbay at magbakasyon sa iba’t ibang lugar. Bagama’t mukhang malinis ang mga tubig at pagkain na kanilang kinokonsumo, hindi pa rin sila nakasisiguro na ang mga ito ay hindi kontaminado.
  • Pagiging aktibo sa pakikipagtalik. Ang pagiging aktibo sa pakikipagtalik, lalo na ang mga uri na anal sex o oral-anal sex, ay nakapagpapataas din ng posibilidad sa pagkakaroon ng Sapagkat ang ari ay ipinapasok sa puwitan, maaaring kapitan ito ng dumi at mapalipat naman sa kamay at bibig.

Mga Komplikasyon

Kung hindi agad mabibigyan ng lunas ang pasyente may amoebiasis, maaari itong magresulta sa mga seryosong komplikasyon gaya ng mga sumusunod:

  • Pagdurugo ng mga bituka o gastrointestinal bleeding
  • Pagkabutas ng mga bituka o bowel perforation
  • Pagsikip at pagkabara ng mga bituka o stricture formation
  • Tila pagteteleskopyo ng mga bituka o intussusception
  • Pamamaga ng lining ng tiyan o peritonitis
  • Pagkakaroon ng impeksyon at nana ng mga baga o empyema

Kung mapapansin, isa sa mga komplikasyon ng amoebiasis ay empyema, isang uri ng sakit sa baga. Ito ay dahil sa maaaring umakyat ang mga amoeba papuntang baga at doon naman magkalat ng impeksyon bukod sa tiyan.

Pag-Iwas

Image Source: www.freepik.com

Upang ma-iwasan ang pagkakaroon ng amoebiasis, iminumungkahi na gawin ang mga sumusunod:

  • Ugaliing maligo upang mahugasan ang anumang mga mikrobyo na nakakapit sa katawan.
  • Hugasan ang mga kamay gamit ang sabon at tubig lalo na pagkatapos gumamit ng banyo at bago kumain. Ugaliin din na linisin ang mga ito bago maghanda ng pagkain. Kung walang sabon at tubig, maaaring buhusan muna ang mga kamay ng alkohol o gumamit ng
  • Pakuluan ang tubig na ginagamit sa pag-inom at pagluluto upang mapatay ang mga mikrobyo nito. Salain din ito nang husto upang matanggal ang mga kapansin-pansin na dumi.
  • Siguraduhing maayos ang pagkaka-impok ng mga pagkain upang hindi madapuan ng mga langaw, ipis, at kung anu-anong insekto.
  • Hugasang mabuti ang mga prutas at gulay na binibili sa labas lalo na sa mga nabibili sa palengke. Bago kainin ang mga prutas, mas mainam na balatan muna ang mga ito.
  • Iwasan ang pagbili ng mga inumin at palamig sa kalye. Maaaring ang tubig na ginamit sa pagtimpla ng mga ito ay hindi malinis. Sa halip na bumili, magdala ng sariling tubig.

Sanggunian