Gamot at Lunas
Image Source: www.freepik.com
Sa kasalukuyan, wala pang partikular na gamot na maaaring makapagpagaling sa hand, foot, and mouth disease na dulot ng coxsackievirus. Ganunpaman, ito ay kusang gumagaling matapos ang 1 linggo o 10 araw ng pagkakasakit.
Ang tanging magagawa lamang ay ang pagkalinga sa pasyente upang maibsan ang mga sintomas na nararanasan. Narito ang ilan sa mga maaaring gawin upang guminhawa ang pakiramdam ng pasyenteng may hand, foot, and mouth disease (HFMD).
- Pagpapahid ng mga gamot sa sugat. Ang mga sariwang sugat at pantal ay maaaring pahiran ng ng mga inireseta o over-the-counter na topical ointment upang matuyo agad ang mga ito at maibsan ang pananakit. Maaari ring magtanong sa pharmacist kung anu-ano pa ang maaaring igamot sa HFMD. Maaari silang magmungkahi ng mga mouth ulcer gel, spray, at mouthwash upang mabawasan ang pangingirot sa bibig.
- Pag-inom ng mga pain reliever. Ang pasyenteng may HFMD ay nakararanas ng pangingirot at pananakit sa kanyang mga sugat. Bilang pangontra sa pananakit, maaaring uminom ng mga over-the-counter na pain reliever, gaya ng paracetamol, acetaminophen, o kaya ay ibuprofen. Iwasang magbigay sa mga bata ng aspirin sapagkat ang labis na pag-inom nito ay maaaring makapagdulot ng pinsala sa utak at atay.
- Pag-inom ng mga gamot sa lagnat. Kung ang pasyente ay mayroon ding lagnat, maaari ring bumili ng mga gamot para rito kahit walang reseta ng doktor. Ang gamot na paracetamol, acetaminophen, at ibuprofen ay maaari ring ipang-gamot sa lagnat sapagkat sila ay nagtataglay ng mga antipyretic property. Ibig sabihin nito, may kakayanan din silang magpababa ng temperatura.
- Pag-inom ng mga medicated syrup o lozenge. Upang mawala naman ang pananakit ng lalamunan, maaari ring uminom ng mga medicated syrup o kaya naman ay magsipsip ng mga lozenge. Ang mga gamot na ito ay maaari ring mabili sa mga botika kahit walang reseta ng doktor. Tanungin lamang ang pharmacist kung ano ang pinakamainam na gamitin upang mabawasan ang pananakit ng lalamunan na dulot ng HFMD.
- Pagpapakain ng malalambot na pagkain. Bukod sa pag-inom ng mga gamot, kailangan ding kumain ng pasyente kahit paunti-unti nang bumalik ang kanyang sigla. Ang pagkain nang wasto habang may sakit ay nakatutulong upang mas mabilis maghilom ang mga sugat dahil nagtataglay ang mga pagkain ng sustansya. Ganunpaman, maaaring mahirapan ang pasyente sa pagnguya at paglunok ng kanyang pagkain dahil sa mga sugat sa kanyang bibig. Upang matulungan ang pasyente, pakainin lamang muna siya ng malalambot na pagkain. Maaaring pakainin ang pasyente ng lugaw, sopas, o sinabawang kanin na sagana sa karne, isda, o gulay. Iwasan muna ang pagpapakain ng malalangis, matataba, maaalat, at maaanghang sapagkat magdudulot lamang ito ng iritasyon sa bibig. Maaari namang kumain ng mga malalambot na prutas subalit iwasan muna ang mga maaasim, gaya ng orange o lemon sapagkat masyado itong mahapdi sa bibig.
- Pag-inom ng maraming tubig. Kapag may HFMD ang isang tao, mas mabilis siyang mawalan ng tubig sa katawan dahil sa pagtaas ng kanyang temperatura. Upang hindi makaranas ng dehydration ang pasyente, painumin siya ng maraming tubig. Kung ang pasyente ay sanggol pa lamang, mas dalasan ang pagpapasuso o pagpapainom ng gatas. Iwasan muna ang pagbibigay sa pasyente ng mga maaasim na inumin sapagkat maaari nitong mapalubha ang pangingirot na nararamdaman sa kanyang bibig.
- Pag-inom o pagkain ng mga malalamig na inumin o pagkain. Makatutulong din sa pasyenteng may HFMD ang pag-inom o pagkain ng mga malalamig na inumin o pagkain. Ang malamig na temperatura kasi ay nakapagpapamanhid ng mga nerve upang mabawasan ang pananakit sa bibig. Bukod dito, binabawasan nito ang pamamaga sa bibig na nakatutulong din sa pagpapawala ng sakit. Maaaring uminom ng malamig na tubig o gatas, o kaya ay magngata ng yelo. Maaari ring kumain ng sorbetes o popsicle. Iwasan muna ang pag-inom ng mga softdrink, malamig man o hindi.
- Linisin palagi ang bibig pagkatapos kumain. Bagama’t nakararamdam ng pananakit sa bibig, kailangan pa rin itong sipilyuhin at linisin. Upang hindi gaanong manakit ang mga sugat sa bibig, gumamit ng sipilyo na may soft bristles. Iwasan din muna ang paggamit ng mga toothpaste na maaanghang ang lasa. Pagkatapos kumain, maaari ring magmumog ng maligamgam na tubig. Kung kaya ng pasyente na magmumog ng maligamgam na tubig na may asin, maaari ring gawin ito. Ang asin kasi ay may kakayanang magpalabas ng sobrang tubig sa mga sugat upang mas mabilis matuyo ang mga ito.
Sa hand, foot, and mouth disease, walang maitutulong ang pag-inom ng mga antibiotic sapagkata ang gamot na ito ay para lamang sa mga impeksyon na dulot ng mga bacteria. Tandaan, ang HFMD ay sanhi ng coxsackievirus, isang uri ng virus. Ganunpaman, kung ang impeksyon ay lumala at napasukan ang mga sugat ng ibang mga mikrobyo, maaari pa ring magreseta ng antibiotic ang doktor.
Gaya ng bulutong at tigdas, isang beses lamang maaaring magkasakit ng hand, foot, and mouth disease. Ito’y dahil may nabuo nang resistensya (antibodies) ang katawan mula sa unang pagkakasakit kaya naman hindi na maaaring mahawa pa kung nagkasakit na dati nito.
